Akademia Psychomotoryki

Dr Andrzej Majewski

Członek Aktionskreis Psychomotorik e.V.

Członek Niemieckiego Towarzystwa Psychomotorycznego

Czym jest psychomotoryka? - 3. Wspomaganie rozwoju postrzegania

Każdy z nas posiada „anteny“. Bodźce wzrokowe i słuchowe, a także bodźce przyjmowane przez inne zmysły, są odbierane tak jak przez „anteny“. Takie „anteny“ umożliwiają nam przede wszystkim spostrzeganie informacji pochodzących ze świata zewnętrznego, czyli rozpoznawanie kolorów, kształtów, ruchu, dźwięku, odczuć, równowagi, smaku i zapachu, lecz także odczuć pochodzących z wnętrza organizmu jak np. ból czy wzdęcia.

Dla dorosłych jest rzeczą oczywistą, że nasze „anteny“ przekazują nam takie informacje oraz że je przyjmujemy i przetwarzamy.

Jednak nie zawsze tak było.

Percepcji musieliśmy dopiero nauczyć się.

Gdy obserwujemy niemowlę leżące w łóżeczku widzimy, że na docierające do niego bodźce reaguje w sposób dalece niezorganizowany. A przecież widzi, słyszy i czuje. Mimo to nie potrafi wykorzystać tego co widzi, słyszy lub odczuwa w taki sam sposób jak dorosły. Dlaczego?

Każdy człowiek musi dopiero nauczyć się wykorzystywać bodźce zmysłowe.

Musimy odpowiednio ustawić swoje „anteny“. Taki proces można przyrównać do strojenia radioodbiornika lub telewizora. W przypadku telewizji nie wystarczy  połączyć potrzebnych do odbioru elementów, czyli anteny i telewizora. Należy je jeszcze dostroić, precyzyjnie ustawić na daną częstotliwość. Strojenie wymaga wielu prób, które wykonywane są ręcznie lub automatycznie.

Podobny proces, lecz w o wiele bardziej skomplikowany sposób, przebiega u człowieka. Dlatego celem psychomotoryki jest wspieranie tego procesu. Dzięki różnorodnym zadaniom ruchowym i zabawie oraz rozmaitym sposobom rozwiązywania związanych z nimi problemów następuje proces wspólnego i wzajemnego dostrajania wrażeń zmysłowych, co umożliwia kształtowanie się percepcji świata o wysokim stopniu zróżnicowania. Dorośli także doświadczają takiego procesu np. ucząc się jazdy samochodem, jazdy na nartach czy gry na pianinie.

Przykład jazdy samochodem: nasze oczy widzą wprawdzie wszystko, lecz dopiero musimy się nauczyć oceniać odległość i czas, jakie dzielą nas od jadącego przed nami samochodu. Podczas parkowania samochodu musimy wręcz nauczyć się wyczuwać jego szerokość i długość. Poprzez psychomotoryczne aranżacje wspierające chcemy zachęcić dzieci, aby adekwatnie i odpowiednio do danej sytuacji koordynowały swoje zmysły z ruchami oraz aby ich działania były zgodne z ich emocjami i poziomem intelektualnym.

Taki rozwój może być wspierany przez ciekawe, urozmaicone zajęcia ruchowe dostosowane do wieku dziecka.

Co należy szczególnie wspierać w pierwszych sześciu latach życia?

Poniżej przykładowe zestawienie sprawności, które mają istotne znaczenie dla percepcji samego siebie i percepcji otoczenia:

  • panowanie nad własnym ciałem → świadomość ciała
  • motoryka mała
  • prawidłowe posługiwanie się przedmiotami
  • posługiwanie się przedmiotami niezwiązane z docelowym przeznaczeniem, ale prowadzące do rozwiązania problemu
  • poczucie odpowiedzialności i poczucie sprawiedliwości
  • percepcja i myślenie logiczne
  • pewność siebie → obraz Ja
  • kompetencja społeczna
  • rozumienie mowy i operowanie liczbami

W tym okresie życia, poza takimi kompetencjami, jak zachowania prospołeczne i koordynacja ruchów, pierwszorzędnym celem skutecznego procesu wychowania jest wzmocnienie osobowości.

Dzieci mają dowiedzieć się oraz przyswoić sobie, że istnieją rozmaite sposoby rozwiązania danego problemu (ruchowego) oraz że do tego celu często potrzebna jest cierpliwość. Celem takiego podejścia jest zwiększenie u dzieci poziomu tolerancji frustracji oraz rozwijanie myślenia logicznego.

Dzieci mają nauczyć się w taki sposób wyrażać swe pragnienia, emocje i myśli, aby były one zrozumiałe dla innych. Umiejętność komunikacji werbalnej i niewerbalnej ma bowiem duże znaczenie dla zdrowia psychicznego.

Ważnymi umiejętnościami, które stanowią fundament wspólnego życia z innymi, jest umiejętność zajęcia własnego stanowiska, uzasadniania go i jego obrony lub zawarcie kompromisu. Elementem takiej kompetencji jest także umiejętność mówienia „Nie“ w określonych sytuacjach, gdy na przykład podczas zabawy przekraczane są indywidualne granice, lub zagrożony jest bezpieczny stosunek między bliskością a dystansem.

Poprzez psychomotoryczne zajęcia wspierające, których podstawą są atrakcyjne zadania ruchowe, chcemy zachęcić dzieci, by wykorzystywały swój cały potencjał (także podczas szkolnej nauki) oraz zapewnić im ich optymalny rozwój.

Gdzie i z kim pracujemy metodą psychomotoryczną?

Psychomotoryczne zajęcia ruchowe są przeznaczone dla różnych odbiorców w rozmaitych instytucjach. Dydaktycznym „drogowskazem“ dla zajęć ruchowych jest koncepcja inkluzji.

  • jako metoda profilaktyczna: w przedszkolach, szkołach, sanatoriach, klubach sportowych itd.
  • dla osób niepełnosprawnych
  • dla dzieci i młodzieży z problemami w nauce
  • dla młodzieży sprawiającej trudności wychowawcze
  • dla młodzieży z problemami związanymi z  rozwojem
  • w procesie integracji i włączania do grupy
  • w psychiatrii
  • dla całych rodzin/psychomotoryka systemiczna
  • dla osób starszych/ psychomotoryka geriatryczna
  • dla osób z demencją starczą/ psychomotoryka geriatryczna

Czytaj więcej w następnym rozdziale: 4. Dzieci chcą zrozumieć świat

Przegląd wszystkich rozdziałów: